"Sól ziemi czarnej"

Polski film fabularny.Jest to pierwsza część tzw."Tryptyku Śląskiego"Kazimierza Kutza(pozostałe dwie to"Perła w koronie" i "Paciorki jednego różańca").Zdjęcia do filmu kręcono głównie na nieistniejącej już Koloni Marcina"Martinschacht"w Świętochłowicach(Kolonię wyburzono ze względu na plany budowy Drogowej Trasy Średnicowej).Wiele scen nakręcono także na zabytkowym osiedlu Nikiszowiec w Katowicach oraz w świętochłowickich dzielnicach Chropaczów i Lipiny. 

Fabuła

Akcja rozgrywa się w czasie drugiego powstania śląskiego,w roku 1920.Siedmiu braci Basistów walczy o zachowanie polskości na Śląsku.Najmłodszy z nich,Gabriel,udział w powstaniu traktuje jak przygodę.W trakcie walk poznaje niemiecką sanitariuszkę i zakochuje się w niej.W czasie ataku ginie wielu powstańców,w tym stary Basista.Rannego Gabriela przenoszą na polską stronę śląskie dziewczęta.

Twórcy filmu

• Reżyseria:Kazimierz Kutz
• Scenariusz:Kazimierz Kutz
• Zdjęcia:Wiesław Zdort
• Scenografia:Bolesław Kamykowski
• Kostiumy:Maria Karmolińska
• Muzyka:Wojciech Kilar
• Wykonanie muzyki:Wielka Orkiestra Symfoniczna PRiTV(Katowice),Orkiestra Górnicza Kopalni"Walenty Wawel",Orkiestra Górnicza Kopalni"Wieczorek"(Szopienice Śląskie),Kapela Ludowa Zakładów Cynkowych"Silesia"(Katowice),Chór Męski Kopalni"Siemianowice"
• Dyrygent:Konrad Bryzek,Augustyn Kozioł(orkiestra"Walenty Wawel")
• Choreografia:Janina Marcinek
• Taniec:Zespół Pieśni i Tańca Związku Zawodowego Górników w Siemianowicach,Zespół Pieśni i Tańca Zw.Zawod.Pracown.Handlu i Spółdzielczości w Cieszynie,Zespół Taneczny Domu Kultury Włókniarzy Beskid(Bielsk)
• Dźwięk:Jerzy Wroński
• Montaż:Irena Choryńska
• Charakteryzacja:Irena Kosecka
• Kierownictwo produkcji:Tadeusz Baljon
• Produkcja:Zespół Filmowy Wektor
• Atelier:Wytwórnia Filmów Fabularnych(Łódź)
• Obsada aktorska:Olgierd Łukaszewicz(Gabriel Basista),Celina Muszi(Madzia Basista),Jan Englert(Erwin Maliniok),Jerzy Bińczycki(Bernard Basista,brat Gabriela),Jerzy Cnota(Euzebin Basista,brat Gabriela),Wiesław Dymny(Franek Basista,brat Gabriela),Bernard Krawczyk(Dominik Basista,brat Gabriela),Andrzej Wilk(Alojz Basista,brat Gabriela),Antoni Zwyrtek(ojciec Basistów),Izabella Kozłowska(sanitariuszka),Jerzy Łukaszewicz(Cyryl Basista,brat Gabriela),Daniel Olbrychski(porucznik Stefan Sowiński),Tadeusz Madeja(Wiktor),Henryk Maruszczyk(Emil),Helena Bełkowska(matka Basistów;w napisach imię:Helena),Zygmunt Biernat(powstaniec),Jan Bógdoł(powstaniec),Mieczysław Całka(powstaniec),Marian Dziędziel(powstaniec),Wiesław Grabek(powstaniec),Julian Kilar(powstaniec),Adam Kopciuszewski(powstaniec),Andrzej Siedlecki(powstaniec),Jerzy Siwy(powstaniec),Henryk Talar(powstaniec),Jerzy Trela(powstaniec),Ryszard Wachowski(powstaniec),Andrzej Wojaczek(powstaniec),Ryszard Zaorski(powstaniec),Paweł Baldy(powstaniec;w czołówce nazwisko:Baldi),Edward Dobrzański(oficer niemiecki);Jerzy Bielecki
• Lektor:Gustaw Holoubek

Nagrody

• 1970 r.Kazimierz Kutz Łagów(Lubuskie Lato Filmowe)Grand Prix"Złote Grono"za"nowe,zdecydowanie odbiegające od dotychczas prezentowanych ukazanie autentycznego patriotyzmu jak i polskości ludu śląskiego oraz za wybitne walory artystyczne,a w szczególności za piękno obrazu i dramaturgię filmu oraz jego komunikatywność,subtelność i umiejętność silnego angażowania emocjonalnego widzów"
• 1970 r.Kazimierz Kutz Łagów(Lubuskie Lato Filmowe)nagroda za scenariusz
• 1970 r.Bolesław Kamykowski Łagów(Lubuskie Lato Filmowe)nagroda za scenografię
• 1970 r.Wiesław Zdort Łagów(Lubuskie Lato Filmowe)nagroda za zdjęcia
• 1970 r.Kazimierz Kutz Nagroda Państwowa I stopnia
• 1971 r.Kazimierz Kutz Grenoble(MSMiF)Grand Prix
• 1975 r.Kazimierz Kutz Łagów(Lubuskie Lato Filmowe)Grand Prix"Złote Grono"nazwa nagrody:Wyróżnienie III stopnia;za"twórcze ukazanie nurtu plebejskiego polskich wojen wyzwoleńczych,za odkrycie dla tematyki filmowej piękna regionu śląskiego,za indywidualny styl i wysokie walory artystyczne"

Kontrowersje

Na festiwalu w Karlowych Warach film"Sól ziemi czarnej"stał się ofiarą oskarżeń politycznych ze strony członka jury z ZSRR,który zarzucił Kutzowi propagowanie nacjonalizmu,zaś konwencja opowiadania o powstaniu została odebrana jako kpina z heroizmu.

Literatura

• Jan Lewandowski"100 filmów polskich"Chorzów:Videograf II,2004 r.s.90.ISBN 83-7183-326-1