"Lalka"

Polski film fabularny z roku 1968 w reżyserii Wojciecha Hasa na podstawie jego własnego scenariusza,adaptacja powieści Bolesława Prusa pod tym samym tytułem.

Obsada

• Beata Tyszkiewicz Izabela Łęcka
• Mariusz Dmochowski Stanisław Wokulski
• Tadeusz Fijewski Ignacy Rzecki
• Józef Pieracki doktor Michał Szuman
• Aleksander Fogiel ajent Szprot
• Wiesław Gołas baron Krzeszowski
• Halina Kwiatkowska baronowa Krzeszowska
• Kalina Jędrusik Wąsowska
• Jan Kreczmar Tomasz Łęcki
• Tadeusz Kondrat stary Szlangbaum
• Andrzej Płocki Henryk Szlangbaum
• Andrzej Łapicki Starski
• Jan Machulski Julian Ochocki
• Anna Seniuk Magdalenka
• Bogumił Kobiela Lisiecki
• Julian Jabczyński Mraczewski
• Krzysztof Litwin Klein
• Bernard Ładysz Suzin
• Zdzisław Maklakiewicz Maruszewicz
• Halina Gallowa prezesowa Zasławska
• Wacław Kowalski Wysocki
• Marian Opania Węgiełek
• Franciszek Trzeciak służący Paweł
• Tadeusz Ordeyg baron Dalski
• Elżbieta Starostecka Ewelina Dalska,żona barona Dalskiego
• Irena Orska pani Meliton
• Artur Młodnicki marszałek,uczestnik zebrania w salonie hrabiny Karolowej
• Igor Przegrodzki arystokrata
• Jerzy Przybylski bankier
• Witold Pyrkosz licytant
• Jan Kociniak licytant
• Ryszard Kotys licytant
• Władysław Dewoyno Jan Machalski,przyjaciel Rzeckiego pracujący w winiarni Hopfera
• Ludwik Benoit lokaj Krzeszowskiego
• Krystyna Feldman rajfurka,„opiekunka”Magdalenki
• Tomasz Zaliwski arystokrata
• Paweł Unrug hrabia,sekundant Krzeszowskiego
• Jan Koecher książę
• Janusz Kłosiński mecenas księcia
• Tadeusz Kożusznik służący
• Jerzy Moes arystokrata

Realizacja

Przy realizacji zatrudnionych było 98 osób samej obsługi technicznej,około 350 aktorów,zaangażowano 10 tys.statystów.Uszyto i wypożyczono tysiąc kostiumów.Ozdobą filmu było 26 stylowych powozów i 4 autentyczne wagony Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej.Największą sceną w sensie organizacyjnym były„Wyścigi”,filmowane przez 4 dni z udziałem 1,2 tys.aktorów i statystów.Najtrudniejszą panorama Powiśla.Ubieranie statystów do tej sceny trwało aż 16 godzin.Produkcja jest filmem kolorowym z dźwiękiem monofonicznym.

Plenery

Zdjęcia części plenerów zrealizowano w specjalnie zbudowanych do tego celu drewnianych dekoracjach imitujących Warszawę w pobliżu ulicy Skarbowców we Wrocławiu,a niektóre wnętrza w secesyjnych wnętrzach wrocławskiego Hotelu Monopol.Część zdjęć zrealizowano na stacji Jedlina Zdrój.

Ocena i krytyka filmu

„Lalka”zebrała szereg różnych opinii.Ekranizację pochwalił Konrad Eberhardt,który pisał o„gęstych,aż nazbyt gęstych obrazach,jak gdyby wziętych z holenderskich płócien” i „sylwetkach soczystych,barwnych”.Zajmowało go również to,w jaki sposób Hasowi udało się dokonać tak dobrej adaptacji powieści Prusa.Film jest bardzo wysmakowany plastycznie,nawet wtedy,gdy pokazuje brzydotę Warszawy.Jest on autorską,dość swobodną adaptacją powieści Bolesława Prusa,za co Hasa spotkały liczne negatywne opinie krytyki.Wielu zarzucało Hasowi zlekceważenie warstwy myślowo-refleksyjnej,a położenie nacisku na widowiskowość.Dominowały opinie,że film Hasowi nie udało się oddać całego bogactwa powieści(Stanisław Janicki).Alicja Helman stwierdziła,że„Lalka”to zaledwie ilustracja dzieła Prusa,a nie film z rodzaju tych,do których przyzwyczaił widzów twórca"Rękopisu znalezionego w Saragossie".Zadaniem reżysera„było nie myśleć o Prusie,lecz o Wokulskim i Izabelli”.Film powstający na podstawie książki nie musi być dokładnym jej odwzorowaniem,nie musi powielać kanonicznych szkolnych odczytań,może,czasem nawet powinien, być swobodną kreacją.Ale Has,niezwykły adaptator,tym razem stworzył film,któremu(zdaniem Helman)brak harmonii,który jest tworem dziwacznym,hybrydalnym.Dodatkowymi atutami filmu(lub też wadami,w oczach przeciwników)jest oniryczna konwencja,zwłaszcza w symbolicznych scenach przedstawiających Warszawę,zwłaszcza marsz Wokulskiego w dół,na Powiśle bohater mija rozpadające się chałupy,zwłoki konia i wysypiska śmieci,wciąż w dół,w kierunku prawej granicy kadru,przy smętnych tonach muzyki Wojciecha Kilara.Dla niedoszłego malarza Hasa takie szczegóły były znaczące.Aleksander Jackiewicz uważał te symbole za sztuczne,jednak oglądając ten film dzisiaj nie odnosi się wrażenia nienaturalności.

Nagrody

• 1969 r.Beata Tyszkiewicz Polne Kwiaty(nagroda w plebiscycie widzów Wielkopolski)
• 1969 r.Wojciech Jerzy Has Panama(MFF)Wielka Nagroda
• 1969 r.Stefan Matyjaszkiewicz Panama(MFF)nagroda za zdjęcia
• 1969 r.Mariusz Dmochowski Panama(MFF)nagroda aktorska
• 1969 r.Tadeusz Fijewski Panama(MFF)nagroda aktorska