"Śmierć prezydenta"

Film fabularny w reżyserii Jerzego Kawalerowicza przedstawiający zamach z dnia 16 grudnia 1922 r.na pierwszego prezydenta Polski Gabriela Narutowicza.

Obsada

• Zdzisław Mrożewski Gabriel Narutowicz
• Marek Walczewski Eligiusz Niewiadomski
• Jerzy Duszyński Józef Piłsudski
• Tomasz Zaliwski Maciej Rataj
• Roman Sikora Wojciech Trąmpczyński
• Edmund Fetting Józef Haller
• Czesław Byszewski Julian Nowak
• Andrzej Krasicki Antoni Kamieński
• Jerzy Sagan Wincenty Witos
• Zbigniew Kryński Stanisław Thugutt
• Lucjan Dytrych Ignacy Daszyński
• Teodor Gendera Marian Zyndram-Kościałkowski
• Henryk Bista ksiądz Marceli Nowakowski
• Kazimierz Iwor Herman Lieberman
• Włodzimierz Saar Stanisław Stroński
• Julian Jabczyński hrabia Stefan Przezdziecki
• Janusz Sykutera Stanisław Car
• Marian Godlewski Bolesław Limanowski
• Józef Zbiróg Stanisław Łańcucki
• Tadeusz Sabara Karol Kozłowski,prezes Zachęty
• Stanisław Marian Kamiński poseł„Piasta”
• Andrzej Szenajch Poseł lewicy
• Paweł Łęski„Endek”
• Tadeusz Szaniecki William Grenfell Max Müller,ambasador Wielkiej Brytanii
• Henryk Dudziński Wojciech Korfanty
• Edmund Karwański Łepkowski,zastępca szefa Kancelarii Prezydenta
• Tadeusz Kożusznik poseł prawicy
• Andrzej Grąziewicz fotograf
• Zdzisław Szymborski ksiądz,asystent kardynała Kakowskiego
• Jack Recknitz Delagneau,dziennikarz„Journal de Pologne”
• Adam Baumann bojówkarz prawicy

Geneza

Pod koniec lat siedemdziesiątych XX w.zaczęto realizować wiele podobnych filmów na świecie,rekonstruujących wiernie wydarzenia historyczne,na podstawie dokumentów,wspomnień,relacji,a dopuszczających fikcję jedynie tam,gdzie źródła milczały.Przykładem jest„Wszyscy ludzie prezydenta”,dramat produkcji USA z 1976 r.o kulisach afery Watergate,a w Polsce filmy Bohdana Poręby czy Andrzeja Trzosa-Rastawieckiego.

Plenery

Warszawa:Łazienki,Belweder,Galeria Zachęta,Krakowskie Przedmieście.

Fabuła

Akcja filmu dzieje się pod koniec 922 r. Pełniący funkcję ministra spraw zagranicznych Gabriel Narutowicz,profesor,inżynier hydrotechnik,nieoczekiwanie dla siebie otrzymuje od prezesa PSL„Wyzwolenie”Stanisława Thugutta propozycję kandydowania na urząd prezydenta.Jego zwycięstwo nad kandydatem Chrześcijańskiego Związku Jedności Narodowej,hrabią Maurycym Zamoyskim odniesione dzięki poparciu lewicy i mniejszości narodowych(Żydów,Niemców,Ukraińców,Białorusinów)spotyka się z ostrym sprzeciwem endecji.Trwają protesty organizowane przez działaczy ChZJN,zwanego przez przeciwników„Chjeną”.16 grudnia 1922 Narutowicz ginie z ręki byłego endeka,malarza Eligiusza Niewiadomskiego w trakcie zwiedzania wystawy w Zachęcie.Film przedstawia nie tylko ostatnie dni życia Narutowicza,ale także panoramę społeczną Polski tuż po I wojnie światowej.Wiele miejsca poświęca wydarzeniom towarzyszącym wyborowi i pierwszym dniom prezydentury Narutowicza,podejmuje próbę oddania atmosfery tamtych czasów.W interpretacji Zdzisława Mrożewskiego Gabriel Narutowicz przedstawiony jest jako mąż stanu,człowiek kompromisu i dialogu,który mimo wcześniejszych wątpliwości godnie bierze na siebie ciężar sprawowanej władzy.Odgrywany przez Marka Walczewskiego Eligiusz Niewiadomski jest zaś fanatykiem,całkowicie owładniętym przez swoją szaleńczą wizję.W czasie rozprawy przyznaje się do winy i prosi sąd o skazanie go na śmierć.Autorami scenariusza byli Jerzy Kawalerowicz i Bolesław Michałek,autorami zdjęć Witold Sobociński i Jerzy Łukaszewicz,a kompozytorem muzyki Adam Walaciński.Premiera filmu odbyła się 10 października 1977.

Nagrody

• 4 Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku 1977 r.
  
  • Nagroda Specjalna Jury Jerzy Kawalerowicz
  • Nagroda za dźwięk Jerzy Blaszyński
• Festiwal Filmowy w Berlinie 1978 Srebrny Niedźwiedź za wyróżniające się osiągnięcie artystyczne Jerzy Kawalerowicz

Multimedia

• 2 sierpnia 2007 film zostały wydany na DVD przez Best Film